Tư tưởng Hồ Chí Minh về “tự phê bình và phê bình”, “tự soi, tự sửa” và những vấn đề đặt ra trong cán bộ, đảng viên Chi bộ Cơ quan Đảng ủy Khối

Trong tác phẩm “Đường Kách mệnh”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra 23 điểm thuộc tư cách một người cách mạng; trong đó, cốt lõi là các tiêu chuẩn về đạo đức, thể hiện chủ yếu trong 3 mối quan hệ cơ bản nhất của con người: Quan hệ với mình, quan hệ với mọi người và quan hệ với công việc. Đáng lưu ý là trong ba mối quan hệ lớn nêu trên, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn xác định quan hệ “đối với tự mình” là trên hết, trước hết để tự soi, tự sửa, tự rèn luyện bản thân. Bởi lẽ, đối với tự mình là rất khó. Tự “mổ xẻ” mình đâu có dễ. Kẻ thù ở trong mình không thể dễ dàng gì tiêu diệt được. Cán bộ, đảng viên thường mắc các chứng bệnh như tự cao, tự đại, bệnh lười biếng, ích kỷ, bệnh ham danh vị, ưa người ta nịnh mình, do lòng yêu ghét của mình mà đối với người, đem một cái khuôn khổ nhất định, chật hẹp mà lắp vào tất cả mọi người khác nhau... Cán bộ mắc phải một bệnh trong mười hai bệnh đó tức là hỏng việc. Vì vậy, Người yêu cầu phải ráo riết dùng tự phê bình và phê bình để giúp nhau chữa cho hết những bệnh ấy. Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng nhấn mạnh "một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế mới là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính"[1]. Vì thế, tự soi, tự sửa, tự phê bình là vũ khí sắc bén, là thang thuốc hữu hiệu; đồng thời là nguyên tắc, là quy luật phát triển của Đảng, là việc làm thường xuyên trong Đảng để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, uy tín của từng tổ chức cơ sở Đảng và chất lượng, uy tín của đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Tự phê bình và phê bình là "cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ". Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh thì tự phê bình và phê bình là cuộc đấu tranh giữa giữa cái tốt và cái xấu, giữa cái đúng và cái sai trong bản thân mỗi người, mỗi cán bộ, đảng viên và trong từng tổ chức cơ sở Đảng. Vì thế, mục đích chính của việc thực hiện nguyên tắc này là "cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn", là "cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ" để cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ được giao một cách tốt nhất. Cho nên, khi tiến hành nguyên tắc này, cả người tự phê bình và người bị phê bình đều phải "kiên quyết, ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt" trên "tình đồng chí thương yêu lẫn nhau". Về thực chất, muốn xây dựng và chỉnh đốn Đảng hiệu quả thì "các cơ quan, các cán bộ, các đảng viên, mỗi người, mỗi ngày phải thiết thực tự kiểm điểm và kiểm điểm đồng chí mình. Hễ thấy khuyết điểm phải kiên quyết tự sửa chữa và giúp đồng chí mình sửa chữa. Phải như thế Đảng mới chóng phát triển, công việc mới chóng thành công"[2], nghĩa là phải thực hiện "thang thuốc hay nhất là thiết thực phê bình và tự phê bình" này thường xuyên, nghiêm túc chứ không phải là chờ đến khi có việc mới tiến hành, có khuyết điểm mới thực hiện để kiểm thảo và truy phạt. Tự soi, tự sửa là để mỗi ngày cố làm một việc có lợi cho nước, cho dân, cho Đảng. Việc thiện thì dù nhỏ mấy cũng làm. Việc ác thì dù nhỏ mấy cũng tránh. Tự soi, tự sửa là để tránh tự kiêu, tự đại, vì tự kiêu, tự mãn như cái chén, cái đĩa cạn, một chút nước cũng tràn đầy vì độ lượng nó hẹp. Tự soi, tự sửa là để luôn luôn chân thành, khiêm tốn, thật thà đoàn kết, phải học và giúp người tiến bộ. Không nịnh hót người trên. Không xem thường người dưới.

Với ý nghĩa đó, mỗi cấp ủy, tổ chức cơ sở Đảng và cán bộ, đảng viên đều phải tự phê bình; trong đó, không chỉ "nêu ưu điểm và vạch ra khuyết điểm của mình", mà còn phải "thật thà nhận, công khai nhận trước mặt mọi người những khuyết điểm của mình để tìm cách sửa chữa"; trong đó, không chỉ dừng lại ở việc "phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm" của đồng chí mình, mà còn phải đồng thời đưa cách thức giúp người có khuyết điểm sửa chữa để cùng nhau tiến bộ. Việc thực hiện nghiêm tự phê bình và phê bình không chỉ có tác dụng giúp mỗi người cán bộ, đảng viên phòng và chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, sự "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", tự soi, tự sửa mình hằng ngày; giúp đồng chí mình nhận rõ ưu điểm và khuyết điểm, cùng nhau phát huy những ưu điểm và khắc phục, sửa chữa khuyết điểm, sai lầm để ngày càng tiến bộ, mà còn góp phần tăng cường đoàn kết nội bộ. Do đó, tự phê bình và phê bình chỉ có ý nghĩa thực sự khi xuất phát từ động cơ trong sáng, đúng đắn, đó là giúp đỡ lẫn nhau, vì sự tiến bộ của mỗi người và sự phát triển vững mạnh của tổ chức. Vì tự phê bình và phê bình là nguyên tắc quan trọng để xây dựng một Đảng trong sạch, vững mạnh, cho nên những quan niệm "sợ tự phê bình thì sẽ mất thể diện, mất uy tín", "sợ mất thành tích của tập thể, của lãnh đạo" mà che giấu khuyết điểm, bao che, chạy tội cho đồng chí mình hay coi đó là cuộc đấu tố nhằm hạ bệ, mạt sát lẫn nhau; là sự đấu đá phe cánh trong nội bộ hay thỏa hiệp, "dĩ hòa vi quý" vì sợ ảnh hưởng đến lợi ích cá nhân; là sợ phê bình cấp trên sẽ bị trù dập, phê bình đồng nghiệp sẽ bị mất lòng, phê bình cấp dưới sẽ bị mất phiếu mà tự phê và phê bình chiếu lệ, một chiều, hình thức, đại khái… thực chất là nói để lấy lòng nhau, thì đều là sai lầm, là không đúng tinh thần tự phê bình và phê bình mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ dẫn.

Luôn coi tự phê bình và phê bình là nhiệm vụ quan trọng, là thang thuốc hữu hiệu để xây dựng và chỉnh đốn Đảng, hơn 93 năm qua, nguyên tắc này luôn được nhận thức sâu sắc và thực thi nghiêm túc trong toàn Đảng. Đặc biệt là, những nhiệm kỳ gần đây, cùng với việc tăng cường công tác xây dựng và chỉnh đốn Đảng; toàn Đảng và hệ thống chính trị càng chú trọng hơn đến việc quán triệt và thực thi tự phê bình và phê bình gắn với thực hiện Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII về "Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh" và Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" cùng các Quy định về nêu gương, về những điều đảng viên không được làm…

Cùng với thời gian, có thể thấy tự phê bình và phê bình thường xuyên, liên tục, nghiêm túc, đúng đắn gắn với học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh chính là giải pháp đột phá, góp phần xây dựng từng tổ chức cơ sở đảng và toàn Đảng vững mạnh, trong sạch về mọi mặt. Thực tế, việc các cấp ủy, tổ chức cơ sở đảng, cán bộ, đảng viên thực hiện tự phê bình và phê bình nghiêm túc, chu đáo, đúng vấn đề sẽ đạt hiệu quả cao. Ngược lại, làm chiếu lệ hay tự phê bình và phê bình theo kiểu nể nang, né tránh, xuê xoa, "dĩ hòa vi quý" hoặc đao to, búa lớn với động cơ không trong sáng... thì đều phá nát sự đoàn kết nội bộ, làm cho tập trung dân chủ và tự phê bình và phê bình tại những nơi đó trở nên lý thuyết suông… Cũng vì thế, việc sửa chữa, khắc phục những hạn chế, khuyết điểm ở những nơi đó, ở những con người cụ thể đó cũng chỉ là chiếu lệ, qua loa.

Bài học rút ra trong mỗi nhiệm kỳ Đại hội của Đảng; trong mỗi dịp sơ kết, tổng kết việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII; Kết luận số 01-KL/TW và Kết luận số 21-KL/TW… cho thấy tác hại của việc không thực hiện nghiêm, đúng, thường xuyên, liên tục nguyên tắc tự phê bình và phê bình. Không ít cán bộ, đảng viên vi phạm Điều lệ Đảng, kỷ luật Đảng, vi phạm pháp luật bị khai trừ khỏi Đảng, phải chịu sự trừng phạt của pháp luật… Đặc biệt, có cả những địa phương, cơ quan, đơn vị phải nhận hình thức phê bình theo kết luận tại các Kỳ họp của Ủy ban Kiểm tra Trung ương là minh chứng rõ nhất cho thấy những cá nhân, tổ chức cơ sở đảng này đã không thấu triệt thang thuốc đặc trị tự phê bình và phê bình như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn.

“Tự phê bình và phê bình”, “Tự soi, tự sửa” tại Chi bộ Cơ quan Đảng ủy Khối và những vấn đề đặt ra. Trong thời gian qua, thấm nhuần quan điểm của Chủ tịch Hồ Chí Minh và chỉ đạo của cấp ủy cấp trên, Chi bộ Cơ quan Đảng ủy Khối thường xuyên giáo dục cho đảng viên thấy rõ sự cần thiết phải tăng cường tự phê bình và phê bình để tất cả đảng viên thống nhất tư tưởng và hành động, tăng cường công tác kiểm điểm, đánh giá xếp loại chất lượng hàng năm để các cơ quan tham mưu, giúp việc, đoàn thể và từng cá nhân tự soi, tự sửa lại mình; đề ra chủ trương, giải pháp phát huy ưu điểm, khắc phục hạn chế, khuyết điểm trong lãnh đạo, quản lý, điều hành và thực hiện nhiệm vụ. Qua công tác tự phê bình và phê bình, các đảng viên đã thấy được những điểm mạnh để phát huy, những điểm hạn chế để sửa chữa, khắc phục.

Tuy nhiên, công tác tự phê bình và phê bình trong một số cuộc họp và một số đảng viên vẫn còn tồn tại, hạn chế nhất định. Bên cạnh các cán bộ đảng viên mạnh dạn tự phê bình và phê bình thì cũng còn có đảng viên khi phê bình thường sấy sâu vào khuyết điểm chuyên môn để làm giảm uy tín của nhau mà không chú ý tìm ra những ưu điểm của họ; thiên về phê bình người khác mà không nghiêm khắc tự phê bình mình. Trái lại, cũng có người khi phê bình cấp trên hay nhấn mạnh ưu điểm theo kiểu “tâng bốc” để được lòng mà không dám mạnh dạn chỉ rõ khuyết điểm. Một số đảng viên không ý kiến gì. Một số hạn chế, tồn tại thì thường né tránh và có xu hướng đổ lỗi cho người khác, bộ phận khác hay đổ lỗi cho những nguyên nhân khách quan mà chưa tự soi những nguyên nhân chủ quan dẫn đến hạn chế, tồn tại. Qua đó, cho thấy tính chủ động, tinh thần trách nhiệm, tinh thần tự phê bình và phê bình, tự soi, tự sữa của một số đảng viên chưa cao...

Vì thế, để việc “Phê bình, tự phê bình” và “Tự soi, tự sửa” tại Chi bộ Cơ quan Đảng ủy Khối thời gian tới được chất lượng, hiệu quả hơn, cần quan tâm chỉ đạo và triển khai thực hiện tốt các nội dung sau:

Một là, tiếp tục triển khai, quán triệt và tuyên truyền mục đích, yêu cầu, nội dung, ý nghĩa của việc tổ chức đợt sinh hoạt chính trị “Tự soi, tự sửa” để nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, phát huy dân chủ, vai trò nêu gương người đứng đầu, nêu cao tinh thần tự giác, trách nhiệm “tự phê bình và phê bình”, “tự soi, tự sửa” của từng tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên thực hiện đầy đủ các nhóm nhiệm vụ, giải pháp được đề ra Kết luận số 21-KL/TW của Ban Chấp hành Trung ương khoá XII, gắn với thực hiện hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. 

Hai là, chú trọng nâng cao chất lượng sinh hoạt tư tưởng chính trị trong sinh hoạt chi bộ; nâng cao ý thức trách nhiệm, tinh thần tự giác, chủ động của cấp ủy, cán bộ, đảng viên; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ.

Ba là, lãnh đạo thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, tự phê bình và phê bình gắn với việc tu dưỡng, rèn luyện, nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Việc gương mẫu tự soi, tự sửa được tiến hành từ trên xuống; tập thể kiểm điểm trước, cá nhân kiểm điểm sau; cán bộ, đảng viên trước, quần chúng sau.

Bốn là, thực hiện kiểm điểm, tự phê bình và phê bình nghiêm túc, thực chất. Hết sức tránh làm lướt, làm qua loa, hình thức, chiếu lệ. Khắc phục tình trạng xuê xoa, nể nang và lợi dụng dịp này để “đấu đá”, “hạ bệ” nhau với những động cơ không trong sáng. Kiểm điểm “tự phê bình và phê bình”, “tự soi, tự sửa” phải đồng bộ với công tác cán bộ, là cơ sở quan trọng để đánh giá và bố trí cán bộ. Qua sinh hoạt, nếu có các biểu hiện bất thường, cần tiến hành kiểm tra, giám sát nhằm chấn chỉnh hoặc xử lý kịp thời.

Năm là, lãnh đạo thực hiện nghiêm việc đánh giá, phân loại tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên hàng năm; trong đó, chú trọng đưa nội dung “phê bình và tự phê bình”,  “tự soi, tự sửa” vào đánh giá, phân loại cán bộ, đảng viên cuối năm.

_______________

 [1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.5, tr.301

[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, t.5, tr.273

Hoàng Anh Biên - Phó Bí thư Chi bộ Cơ quan Đảng ủy Khối